Jakie sztućce kupić?

Czasy, w których wszystkie potrawy jadano jedną łyżką, a zamiast widelca używano ręki, dawno minęły. Jeśli chcesz ustrzec się przed kiepskimi jakościowo sztućcami z supermarketu i marzy Ci się bardziej luksusowy zestaw, zajrzyj do naszego poradnika i dowiedz się, czym jeść. Zaczęło się od noża, który był niezbędny do krojenia składników dań, potem potrzeba – matka wynalazku – zmusiła ludzi do wynalezienia łyżki, która w czasach średniowiecza wciąż stanowiła towar z wyższej półki. Kiedy na stołach arystokracji pojawił się dwuzębny widelec, wszystko było jasne – sztućce już niedługo staną się niezbędnym wyposażeniem każdego domu. Tak też się stało w XIX wieku, a dziś trudno sobie wyobrazić życie bez łyżki, noża czy widelca. Wynalazki XX wieku, takie jak toporne sztućce wykonane z aluminium, na szczęście odeszły już do lamusa. Obecnie wybór jest dużo większy...

Rodzaje

Łyżka

Dawniej każdy musiał posiadać chociaż jedną, z wygrawerowanym imieniem lub inicjałami. Dziś rodzajów łyżek jest znacznie więcej, a każda spełnia inną funkcję.

Łyżka obiadowa (stołowa, uniwersalna) – stały element wyposażenia kuchni. To uniwersalna łyżka służąca do jedzenia zup i innych dań. Ma taką samą wielkość jak pozostałe sztućce obiadowe, jej miseczka może być płytsza lub głębsza – wszystko zależy od producenta;
Łyżeczka deserowa – mniejsza niż obiadowa, jej miseczka jest zazwyczaj szersza i krótsza;
Łyżeczka do kawy – uniwersalna łyżeczka do kawy posiada wąską, niewielką główkę, rozmiarem przypomina łyżkę deserową; w ofercie producentów można znaleźć łyżki przeznaczone do konkretnych rodzajów kawy, np. do espresso (bardzo mała) albo do latte (z długim trzonkiem);
Łyżeczka do herbaty – ma nieco szerszą miseczkę niż łyżka do kawy, umożliwia wyjęcie z filiżanki torebki z herbatą;
Łyżeczka do cukru – posiada kwadratową miseczkę, co ułatwia nakładanie sypkich produktów;
Łyżka do sałatek – razem ze specjalnym widelcem tworzy komplet sztućców służących do nakładania półpłynnych sałatek;
Łyżka wazowa – chochla służąca do nakładania zupy, kisielu, kompotu z wazy. Ma długi trzon i głęboką miseczkę;
Łyżka do sosów – są dwa rodzaje łyżek do sosów – jedna to klasyczna, z głębszą miseczką, a druga to niewielka chochla;
Łyżka do lodów – łyżeczka z długim trzonem i niewielką, okrągłą miseczką ułatwiającą nakładanie lodów;

Łyżka obiadowa	Łyżka do cukru	Łyżka do sałatek

Łyżka stołowa, Hefra	Berghoff Gastronomie	Tescoma Praktik

Przeglądając oferty producentów, możesz się spotkać z pojęciem „łyżka serwisowa”. Jest to nic innego jak uniwersalna łyżka służąca do nakłania dań i sałatek. Niektóre modele posiadają specjalne dziurki służące do odsączania płynów.

Widelec

Przywędrował do nas ze wschodu, ale musiały minąć wieki zanim Europejczycy przestali jeść rękami, a zaczęli używać widelca. Dziś to jeden z najważniejszych elementów zastawy. Myli się jednak ten, kto uważa, że widelec jest tylko jeden. Wyróżnia się:

Widelec obiadowy (uniwersalny, stołowy) – ma długie, regularne ząbki (zazwyczaj cztery) i główkę o średniej szerokości;
Widelec do przystawek – jego ząbki są krótsze, jest mniejszy niż stołowy, służy do spożywania przystawek;
Widelec półmiskowy – służy do nakładania plasterków sera czy wędliny na talerz, to stały element wyposażenia bufetów. Jest wąski, posiada dwa ostre ząbki;
Widelec sałatkowy – to widelec przypominający łyżkę, z dwoma lub trzema ząbkami i zaokrągloną główką ułatwiającą nakładanie płynnych składników sałatki;
Widelczyk do deserów – niewielki widelec z dwoma lub trzema ząbkami, służący do jedzenia ciast, owocowych sałatek i innych słodkości;
Widelec do ryb – bardzo ważny element zastawy, który zastępuje widelec stołowy podczas jedzenia posiłków rybnych, klasyczny widelec do jedzenia ryb posiada szeroką główkę z trzema ząbkami; w ofercie producentów można też znaleźć specjalny widelec do serwowania ryb – czteroząbkowy, z szerszą główką;
Pozostałe widelce specjalistyczne – np. do ostryg (szeroki, z trzema ząbkami), homarów (wąski, z dwoma małymi ząbkami), do steków (ma ostre ząbki, wąską główkę);

Widelec obiadowy	Widelczyk do deserów	Widelec do homarów

Amfa Pizza	Tescoma Scarlett	Nuance Shellfish Fork

Nóż

O tym, że przygotowanie posiłków bez noża byłoby niemożliwe, wiedzieli już nasi pierwsi przodkowie. Dziś, oprócz ostrych noży służących do krojenia składników podczas gotowania obiadu, używamy specjalnych noży do jedzenia. Jakie to noże? Rodzajów jest wiele, przekonajcie się sami:

Nóż obiadowy (stołowy, uniwersalny) – zaprojektowany tak, żeby można go było używać zarówno do ryb, mięs, jak i dań warzywnych; średnio ostry, ze regularną klingą, może posiadać niewielkie ząbki;
Nóż do steków – niezbędnik każdego miłośnika czerwonego mięsa, którego nie da się raczej pokroić standardowym nożem obiadowym. Jest bardzo ostry, jego klinga jest węższa;
Nóż do ryb – ma szersze, tępe ostrze, za to jego klinga jest spiczasta na końcu, co ułatwia oddzielanie ości;
Nóż do masła – z szeroką klingą, bez ostrza; spełnia rolę łopatki do nakładania masła;
Nóż do sera – może mieć specjalne rozwidlenie na końcu, które ułatwia nakładanie sera, albo dziurki w klindze, które sprawiają, że nie przywiera on do noża;

Nóż obiadowy	Nóż do steków	Nóż do masła

Vialli Design Tullio	Ikea Stek	Berghoff Gastronomie

Pozostałe sztućce Sztućce kojarzą się przede wszystkim z zestawami składającymi się z łyżek, łyżeczek, widelców i noży, ale warto wiedzieć, że oferta producentów jest o wiele szersza i odpowiada na potrzeby miłośników wszystkich kuchni świata. Wśród dostępnych w sklepach sztućców, możesz znaleźć:

szczypce serwisowe – to podwójna łyżka lub podwójny widelec ze szczypcami, które ułatwiają nakładanie dań, np. sałatek; może posiadać dziurki w miseczce, które ułatwiają odsączanie płynów;
łopatka do ciasta – ułatwia nakładanie kawałków ciast lub tortów na talerz;
szczypce do skorupiaków – pomagają usunąć pancerz lub skorupę; w ofercie są specjalne szczypce do krabów, krewetek, raków, homarów;
młotek do skorupiaków – niewielki młotek, który podobnie jak szczypce, pomaga pozbyć się skorupy, pancerza;
szczypce do spaghetti – ułatwiają nakładanie długich nitek makaronu na talerz;

Szczypce serwisowe	Młotek do skorupiaków

Duo okrągłe, Berghoff	Nuance Gourmet hammer

Materiał i jakość wykonania

Materiał

Materiał, z którego wykonane są Twoje noże, łyżki i widelce, wpływa na ich jakość, wytrzymałość na uszkodzenia, zarysowania. Poniżej znajdziesz krótki przegląd popularnych surowców, z których wykonuje się sztućce: Stal nierdzewna – to obecnie najpopularniejszy materiał na sztućce. Stal nierdzewna to stop żelaza, węgla i najważniejszego – chromu, często z dodatkiem niklu. Proporcje stopu bywają różne, od nich zależy w dużej mierze jakość i odporność stali. Najczęściej stosuje się chromowo-niklową stal oznaczaną jako 18/10 (gdzie 18 symbolizuje 18-procentową zawartość chromu, a 10: 8,8-10-procentową zawartość niklu). To dobry stop, charakteryzujący się wysoką odpornością na uszkodzenia, wysokie i niskie temperatury. Osoby uczulone na nikiel powinny szukać sztućców wykonanych ze stali 18/0 lub 13/0, która nie zawiera tego pierwiastka. Trzeba jednak pamiętać, że nikiel odpowiada za odporność i wytrzymałość, dlatego takie sztućce posłużą relatywnie krócej.

Warto pamiętać, że stal nierdzewna może… zardzewieć. Plusem jest to, że z takiego surowca można rdzę zmyć, nie wnika ona w materiał. Lepiej nie przetrzymywać sztućców w bardzo słonym albo bardzo kwaśnym środowisku.

Łyżeczka platerowana srebrem 999, HefraSrebro i elementy posrebrzane – jeszcze przed wojną srebrna zastawa znajdowała się w każdym zamożniejszym domu, dziś to relikt przeszłości, który ma jednak swoich koneserów. Srebrne i posrebrzane sztućce charakteryzuje na pewno piękny połysk, ale też wysoka cena, liczona często w tysiącach złotych. Przy zakupie srebrnych sztućców, warto sprawdzić próbę. Najwyższa to 999, chociaż najczęściej stosuje się srebro próby 925 i niższe próby – 875, 850, 800 czy 700. Im niższa próba, tym mniej wytrzymały na zniszczenie i ścieranie materiał. Kupując srebrne sztućce, trzeba pamiętać, aby odpowiednio o nie dbać – najlepiej myć je specjalnymi płynami przeznaczonymi do srebra, wycierać miękkimi ściereczkami, trzymać z dala od majonezu czy jajek (zawierają szkodliwe dla srebra związki siarki). Pod żadnym pozorem nie należy takich sztućców myć w zmywarce! Złoto – złoto służy zazwyczaj do tworzenia wzorów, emblematów na sztućcach, chociaż zdarzają się firmy, które produkują z tego surowca całe komplety. Oczywiście – zastosowanie złota wpływ na cenę. W zamian otrzymuje się jednak piękne, ekskluzywne łyżki, widelce i noże, które cieszą oko, a do tego są trwałe. Złoto nie jest przeszkodą do mycia w zmywarce. Drewno – stosuje się je jako osłonki trzonków sztućców, chociaż można się też natknąć na sztućce w całości wykonane z tego materiału (np. noże do masła). Drewniane wykończenia wybiera się przede wszystkim ze względów wizualnych. Jeśli już decydujesz się na drewno, wybierz trwalsze okładki z drewna bukowego czy wiśniowego. Sklejka sprawdza się o wiele gorzej, szybko niszczeje. Zwróć uwagę, czy drewniane trzonki są zabezpieczone i mają charakterystyczny połysk świadczący o użyciu lakieru.

Sztućce tytanowe, Optimus Tytan – z niego wykonuje się dobre jakościowo sztućce turystyczne. To bardzo wytrzymały materiał, który z wyglądu przypomina stal, ma jednak dużo lepsze parametry. Kupując sztućce z dodatkiem tytanu, możesz mieć pewność, że posłużą długie lata. Teflon – stosuje się go jako nieprzywierającą powłokę chochel albo łyżek do sosów. Jeśli jest oryginalny (firmy DuPont), nie ma się czego obawiać (o oryginalności świadczy specjalne logo). Gorzej, jeśli kupujesz tanią, teflonową chochlę z materiału niewiadomego pochodzenia, który może być niebezpieczny dla zdrowia, szczególnie po zarysowaniu. Pamiętaj, że o teflonowe sztućce trzeba specjalnie dbać i pod żadnym pozorem nie wolno ich myć drucianymi szmatkami. Inne tworzywa sztuczne – tanie sztućce, które możesz kupić w markecie czy na bazarze, posiadają często trzony i rączki odlewane z najtańszych tworzyw sztucznych, które niestety łatwo się topią i są nietrwałe. Znacznie bezpieczniejsze jest wybieranie tych sztućców, które posiadają trzonki i rączki z akrylu i nylonu.

Sztućce z aluminium? Jeśli jeszcze posiadasz w domu te relikty czasów PRL, lepiej wyrzuć je wszystkie do kosza. Nie pokryte specjalną powłoką aluminium jest szkodliwe dla zdrowia!

Wykończenie

Sprawdzając wykończenie sztućców, możesz się natknąć na dwa pojęcia:

Villeroy & Boch, matowe sztućce z satynowanej stali

Sztućce satynowane – są to sztućce pokryte delikatną, matową warstwą, która powstaje w procesie niklowania;
Sztućce z połyskiem (o wysokim połysku) – produkuje się je ze stali polerowanej;

Kolejną rzeczą, na jaką musisz zwrócić uwagę jest to, czy sztućce są wykonane z jednego kawałka surowca, czy mają okładki na trzonkach wykonane z innego materiału. W tym drugim przypadku koniecznie sprawdź, czy sztućce są wykonane metodą standardowego nitowania, odlewane czy kute.

Sztućce nitowane, DUKA Angus

standardowe nitowanie – polega na przymocowaniu (za pomocą nitów) okładek do trzonka sztućców; nitowanie można poznać po charakterystycznych łebkach nitów widocznych na okładkach;
odlew na trzpieniu – polega na wykonaniu odlewu z tworzywa sztucznego bezpośrednio na trzonku;
matrycowe kucie – można je poznać po okładkach, które na dwóch końcach trzonka są zabezpieczone dodatkowym kawałkiem materiału (najczęściej stali); to najtrwalsza metoda stosowna w sztućcach ze średniej i wyższej półki;

Koniecznie zwróć uwagę na jakość i ostrość noży. Zobacz, czy posiadają ząbki, szczególnie jeśli kupujesz komplet obiadowy albo specjalny, przeznaczony do jedzenia mięsa.

Wzory, zestawy

Jak każdy element zastawy, sztućce mają przede wszystkim dobrze prezentować się na stole. Wzorów jest mnóstwo, a wybór jest naprawdę spory. Oto kilka przykładów:

dla zwolenników prostych wzorów – bez zbędnych zdobień i dodatków, po prostu klasyczne. Różnią się kształtem – niektóre są bardziej opływowe, inne bardziej geometryczne, ze skośnymi cięciami. Sprawdzą się w prawie każdej jadalni.
retro – miłośnicy antyków powinni koniecznie pomyśleć o zakupie sztućców stylizowanych na te sprzed kilkudziesięciu lat. Popularne nazwy wzorów vintage to np. styl hanowerski, styl staro angielski, styl romański. Podstawą są zdobienia, często bardzo bogate. Sztućce retro na pewno nie nadają się dla każdego, za to pasują zabytkowej (lub stylizowanej na zabytkową) zastawy.
nowoczesne – łyżeczka z wygiętym trzonkiem, a może widelec obiadowy z trzema ząbkami? Nowoczesne, futurystyczne wzornictwo wyznacza nowe trendy w projektowaniu sztućców. Liczy się funkcjonalność i przykuwający uwagę design. Dla miłośników modernistycznego stylu.
z grawerem – jeśli decydujesz się na ekskluzywny komplet sztućców wykonanych ze srebra, posrebrzanych lub złoconych, czemu nie wybrać takiego, na którym możesz wygrawerować swoje inicjały albo logo? Na szczęście producenci pomyśleli też o tych, którym marzy się zindywidualizowany komplet sztućców. Grawerowane sztućce oferuje m. in. firma Hefra.
dla dzieci – kto powiedział, że najmłodsi nie mogą jeść ładnymi, zaprojektowanymi specjalnie dla nich sztućcami? Kolorowe emblematy, postaci z bajek, do tego ergonomiczny kształt dopasowany do małej, dziecięcej dłoni – takie sztućce znajdziesz nawet w ofercie producentów, którzy uchodzą za tych z wyższej półki.
turystyczne – z tworzywa sztucznego, stali bądź z tytanu – ich kształt jest przede wszystkim praktyczny. Część z nich jest składana (np. w scyzoryk), inne posiadają specjalne osłonki albo pokrowce chroniące przed zniszczeniem. To sztućce produkowane specjalnie z myślą o podróżnikach.

Sztućce retro	Sztućce nowoczesne	Sztućce dla dzieci

Sztućce Gerlach Retro	Amfa Couvert	Vialli Design Picco

Zestawy

Decydując się na zakup sztućców, czy to dla siebie, czy na prezent, najlepiej od razu zainwestować w komplet, zestaw. Dzięki temu ma się pewność, że wszystkie elementy do siebie pasują.

W ofercie producentów są komplety zawierające od 24 do 104 komponentów. W zależności od ilości elementów pojedynczego zestawu, są one przeznaczone dla 4-12 osób.

Każdy producent ze średniej i wyższej półki posiada specjalne linie sztućców, dzięki czemu – w razie potrzeby – można dokupić brakujące, niezbędne elementy. W ofercie są też zestawy sztućców jedno- lub kilkuelementowe, na przykład komplet łyżeczek do ciasta, widelczyków deserowych, czy sztućców do steków.

Jeśli kupujesz sztućce na prezent, wybierz takie, do których dołączane jest stylowe pudełko.

Zestaw dla 6 osób (36 szt)	Zestaw dla 12 osób (80 szt)

Odiso Roma	Gerlach Retro

Producenci i ceny

Chcesz kupić dobry jakościowo i elegancki zestaw sztućców? Przejrzyj ofertę producentów, takich jak:

Amefa
Auerhahn
BergHOFF
Duka
Galicja dla Twojego Domu (importer sprzedający pod własną marką)
Gense
Gerlach
Fiskars
Fissler
Hefra
Henninger
Odiso
Vialli Design
Victorinox
Villeroy & Boch

Sztućce dla dzieci znajdziesz w ofercie producentów z branży dziecięcej, takich jak Canpol Babies, Nuby, Philips AVENT, Tommee Tippee. Jeśli zależy Ci na czymś bardziej ekskluzywnym, przejrzyj kolekcje producentów, takich jak Gerlach czy Vialli Design.

Sztućce turystyczne kupisz od producentów, takich jak Bo-Camp, Oase Outdoors ApS, Rockland, Optimus.

Zestaw sztućców możesz kupić już od 25 zł – tyle zapłacisz za najmniejszy, kilkunastoelementowy zestaw przeciętnej jakości. Za dobry jakościowo, pełny zestaw dla 6 osób zapłacisz 80-150 złotych. Większe, bardziej ekskluzywne zestawy to inwestycja rzędu 250-1500 złotych. Za najdroższe srebrne i pozłacane komplety zapłacisz nawet…. 150 000 zł!

Podsumowanie

Parafrazując słynną myśl: Jesteś nie tylko tym, co jesz, ale też tym, czym jesz. Dobry jakościowo komplet sztućców to ważny element zastawy, szczególnie podczas podejmowania gości. Nie bój się kupować zestawów wykonanych ze stali, pamiętaj tylko, żeby wybrać tę oznaczoną symbolem 18/10, ewentualnie 18/0, jeśli masz uczulenie na nikiel. Wzór i wykonanie dopasuj do pozostałych elementów zastawy, a najlepiej – do wystroju wnętrza (sztućce retro w nowoczesnym mieszkaniu nie będą prezentować się dobrze). Jeśli kupujesz sztućce na prezent, pamiętaj żeby wybrać te, które są zapakowane w stylowe pudełko. Życzymy mnóstwa pysznych dań i deserów zjedzonych przy pomocy nowych sztućców!