Jaki czujnik gazu, czadu lub dymu kupić?
Statystyki straży pożarnej są porażające. Rokrocznie z powodu pożarów i tlenku węgla ginie w Polsce kilkaset osób. Jak pokazują badania, zainstalowanie w prawidłowy sposób odpowiednich czujników mogłoby zmniejszyć ilość tragedii blisko o połowę.
Statystyki Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej pokazują, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat rokrocznie dochodzi do ok. 150 tys. pożarów, które są przyczyną śmierci ponad 500 osób. Rannych jest ośmiokrotnie więcej. Około 70 proc. ofiar pożarów ginie nie od płomieni, lecz z powodu zatrucia uwalniającymi się podczas spalania toksynami. Często przyczyną tragedii wcale nie jest pożar, lecz np. nieszczelny przewód kominowy lub niesprawny piecyk gazowy. W takich sytuacjach dochodzi do zatrucia tlenkiem węgla, który przez strażaków określany jest mianem cichego zabójcy. Jest niewidoczny, bezbarwny i nie ma zapachu. Nawet niewielkie stężenie w powietrzu (0,32 %) może doprowadzić w ciągu niespełna pół godziny do zgonu. W 2012 roku tylko w ciągu pierwszych 12 dni lutego doszło do 24 śmiertelnych zatruć CO oraz do 480 przypadków podtrucia tym śmiertelnie niebezpiecznym gazem. W 2011 roku aż 122 osoby straciły życie z powodu tlenku węgla, a 1500 osób znalazło się w szpitalach z objawami zatrucia. Najlepszą metodą na zminimalizowanie ryzyka związanego z pożarem i zatruciem CO jest utrzymywanie w należytym stanie urządzeń grzewczych oraz częste sprawdzanie kominów i przewodów wentylacyjnych (przynajmniej raz, a najlepiej dwa razy w roku). Detektory czadu oraz dymu są istotnym dodatkiem podnoszącym bezpieczeństwo.
Orno OR DC 602, detektor gazuStale kontrolują obecność gazu w powietrzu. Jeżeli instalacja bądź urządzenia są nieszczelne i dochodzi do wycieku, urządzenie przy 15-procentowym stężeniu gazu (dolna granica wybuchalności) uruchamia alarm. Mechanizm działania opiera się o zjawiska elektrochemiczne. Znajdujący się w urządzeniu półprzewodnik (obecnie jest to najczęściej dwutlenek cyny) pod wpływem odpowiedniego stężenia gazu w powietrzu zmienia właściwości przewodzenia prądu, co uruchamia alarm dźwiękowy oraz świetlny (mrugająca dioda).
Detektory gazu montuje się w kuchniach i łazienkach wyposażonych w kuchenki lub gazowe ogrzewacze wody. Warto również montować czujniki w domowych kotłowniach opalanych gazem oraz garażach, w których znajdują się auta zasilane LPG lub CNG. Czujnik należy umieścić na ścianie, w niewielkiej odległości od sufitu, na wysokości ok. 200 cm i w odległości nie większej aniżeli 6 m od źródła gazu.
Wykrywacz czadu Lutlo LT RCC 411-1Detektory czadu warto zamontować w łazienkach i kuchniach, w których znajdują się gazowe podgrzewacze wody z otwartą komorą spalania, w salonach z kominkiem, w pomieszczeniach ogrzewanych przenośnymi grzejnikami gazowymi i piecykami naftowymi (o ile urządzenia nie posiadają wbudowanych czujników), w pokojach, w których znajdują się piece kaflowe, a także w domowych kotłowniach węglowych lub opalanych drewnem.
Czad jest gazem o niższej gęstości od powietrza, ale powstaje w mieszaninie z ciężkim dwutlenkiem węgla, przez co utrzymuje się na niewielkiej wysokości ponad podłogą. Dlatego czujnik powinien być zainstalowany na ścianie na wysokości ok. 140 – 150 cm.
A oto podział detektorów przeciwpożarowych ze względu na rodzaj zastosowanych sensorów:
Esser IQ8 Quad, czujka termoróżniczkowaCzujki tego typu reagują na temperaturę i aktywują alarm pod wpływem ciepła. Dzielą się na kolejne dwa rodzaje:
Avila HM 603, czujka optycznaCzujniki optyczne mają swoje zalety, ale też wady. Sposób działania wyklucza ich zastosowanie w pomieszczeniach, np. w kuchniach, gdzie może pojawić się dym, który nie jest efektem pożaru, (przypalona patelnia). Ponadto detektory z jednym czujnikiem światła podczerwonego mają problemy z wykryciem pożaru drewna lub papieru (TF1). Znacznie lepiej radzą sobie z tym detektory z dwoma sensorami światła podczerwonego oraz modele ze światłem ultrafioletowym. Dużą zaletą czujek optycznych jest szybka wykrywalność dymu, co pozwala na skuteczną ochronę przeciwpożarową w budynkach mieszkalnych. W pierwszych fazach pożaru nie następuje szybki przyrost temperatury, czujniki termiczne mogą więc nie spełnić swojej roli. Jak wspomnieliśmy już na wstępie, to właśnie dym i zawarte w nim substancje toksyczne są najczęstszą przyczyną zgonów ofiar pożarów.
Kidde Mains, jonizacyjnySercem czujników jonizacyjnych jest lekko radioaktywny preparat. Promieniując, powoduje on stały przepływ jonów między dwoma elektrodami. W momencie, kiedy w komorze detekcyjnej znajdzie się dym, przepływ jonów zostanie zakłócony, co z kolei aktywuje alarm.
Detektory jonizacyjne charakteryzują się bardzo wysoką czułością na gazy, będące efektem spalania. Są wstanie wykryć niemal wszystkie rodzaje pożarów, wykluczając TF6 oraz TF4, ponieważ cząsteczki dymu z tworzyw sztucznych nie są obojętne elektrycznie i mogą zakłócić działanie czujek jonizacyjnych.
Multisensorowy Bosch FAH-420Tego rodzaju detektory łączą w sobie kilka technologii. Najczęściej są to czujniki optyczno-termiczne, rzadziej optyczno-termiczno-gazowe (optyczno-termiczno-chemiczne). Nazwy mówią same za siebie. Dodajmy tylko, że czujki optyczno-termiczno-gazowe, obok sensorów optycznych i termicznych, zostały wyposażone w półprzewodnikowy sensor czadu. Są to najskuteczniejsze alarmy przeciwpożarowe – reagują na dym, wzrost temperatury oraz na obecność tlenku węgla, dwutlenku węgla, wodoru czy tlenku azotu. Można powiedzieć, że są w 100 proc. skuteczne, ponieważ wykrywają wszystkie sklasyfikowane rodzaje pożarów.
Rodzaje
Czujki można podzielić na:- detektory gazu (ziemnego, propan-butanu)
- detektory czadu
- detektory przeciwpożarowe
Detektory gazu
Orno OR DC 602, detektor gazuStale kontrolują obecność gazu w powietrzu. Jeżeli instalacja bądź urządzenia są nieszczelne i dochodzi do wycieku, urządzenie przy 15-procentowym stężeniu gazu (dolna granica wybuchalności) uruchamia alarm. Mechanizm działania opiera się o zjawiska elektrochemiczne. Znajdujący się w urządzeniu półprzewodnik (obecnie jest to najczęściej dwutlenek cyny) pod wpływem odpowiedniego stężenia gazu w powietrzu zmienia właściwości przewodzenia prądu, co uruchamia alarm dźwiękowy oraz świetlny (mrugająca dioda).
Detektory gazu montuje się w kuchniach i łazienkach wyposażonych w kuchenki lub gazowe ogrzewacze wody. Warto również montować czujniki w domowych kotłowniach opalanych gazem oraz garażach, w których znajdują się auta zasilane LPG lub CNG. Czujnik należy umieścić na ścianie, w niewielkiej odległości od sufitu, na wysokości ok. 200 cm i w odległości nie większej aniżeli 6 m od źródła gazu.
Decydując się na zakup detektora gazu sprawdź, czy urządzenie posiada certyfikat potwierdzający, że zostało przetestowane zgodnie z normą PN – EN 50194.
Detektory czadu
Monitorują obecność w powietrzu tlenku węgla. Pracują podobnie jak detektory gazu w oparciu o technologię półprzewodnikową. Nawet niewielkie stężenie CO (0,005 %) utrzymujące się przez dłuższy czas powoduje uruchomienie alarmu dźwiękowego i świetlnego.
Wykrywacz czadu Lutlo LT RCC 411-1Detektory czadu warto zamontować w łazienkach i kuchniach, w których znajdują się gazowe podgrzewacze wody z otwartą komorą spalania, w salonach z kominkiem, w pomieszczeniach ogrzewanych przenośnymi grzejnikami gazowymi i piecykami naftowymi (o ile urządzenia nie posiadają wbudowanych czujników), w pokojach, w których znajdują się piece kaflowe, a także w domowych kotłowniach węglowych lub opalanych drewnem.
Czad jest gazem o niższej gęstości od powietrza, ale powstaje w mieszaninie z ciężkim dwutlenkiem węgla, przez co utrzymuje się na niewielkiej wysokości ponad podłogą. Dlatego czujnik powinien być zainstalowany na ścianie na wysokości ok. 140 – 150 cm.
Decydując się na czujnik czadu zwróć uwagę na to, czy posiada certyfikat potwierdzający przeprowadzenie testów w oparciu o normę PN – EN 50291.
Czad najczęściej zabija w mieszkaniach, w których nie ma dobrego wietrzenia, przewody wentylacyjne są niedrożne, kominy zatkane, a plastikowe okna nie zapewniają odpowiedniej cyrkulacji powietrza. Na rynku dostępne są urządzenia 2 w 1, które w jednej obudowie zawierają czujniki gazu i czadu. Polecane są do mieszkań, domów, gdzie centralne ogrzewanie zasilane jest kotłami gazowymi lub woda ogrzewana jest piecykiem gazowym.Detektory czadu mogą służyć również jako czujniki przeciwpożarowe w przypadku materiałów, których spalaniu towarzyszy wydzielanie CO (patrz tabela poniżej: typy pożarów TF).
Detektory przeciwpożarowe
W tej grupie znajduje się kilka różnego rodzaju czujników, wykorzystujących odmienne technologie. Zanim je przedstawimy, warto zapoznać się z tabelą klasyfikującą rodzaje pożarów, według norm PN – EN 54-7 oraz ISO 7240-9. Niektóre detektory reagują na wszystkie typy pożarów, inne tylko na niektóre. Wszystko zależy od rodzaju zastosowanego sensora lub kilku sensorów. Typy pożarów TF (Test Fire):| Pożar testowy | Rodzaj pożaru | Materiał palny | Przyrost ciepła | Konwekcja cieplna | Emisja dymu | Charakterystyka dymu | Obecność CO |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| TF1 | płomieniowe spalanie celulozy | drewno, papier | silny | silna | tak | ciemny | brak |
| TF2 | szybkie tlenie się drewna | drewno | pomijalny | słaba | tak | jasny, silnie rozpraszający | znaczna |
| TF3 | tlenie się bawełny | bawełna | pomijalny | bardzo słaba | tak | jasny, silnie rozpraszający | duża |
| TF4 | płomieniowe spalanie tworzywa sztucznego | poliuretan | silny | silna | tak | bardzo ciemny | słaba |
| TF5 | płomieniowe spalanie cieczy z wydzielaniem dymu | n-heptan | silny | silna | tak | bardzo ciemny | słaba |
| TF6 | płomieniowe spalanie cieczy bez wydzielania dymu | etanol | silny | silna | brak | brak | brak |
| TF7 | powolne tlenie się drewna | drewno | pomijalny | słaba | tak | jasny, silnie rozpraszający | znaczna |
| TF8 | płomieniowe spalanie cieczy wydzielającej dym bez ciepła | dekalina | pomijalny | słaba | tak | bardzo ciemny | bardzo słaba |
| TF9 | tlenie się złożonej bawełny | bawełna | pomijalny | słaba | tak | jasny, silnie rozpraszający | duża |
- termiczne
- optyczne
- jonizacyjne
- multisensorowe
Termiczne
Esser IQ8 Quad, czujka termoróżniczkowaCzujki tego typu reagują na temperaturę i aktywują alarm pod wpływem ciepła. Dzielą się na kolejne dwa rodzaje:
- nadmiarowe (termomaksymalne) – reagują, jeśli temperatura powietrza w kontrolowanym pomieszczeniu przekroczy zaprogramowany próg, np. 60oC;
- różniczkowe (termoróżniczkowe) – zadziałają, o ile nastąpi duży skok temperatury w określonym czasie;
Przy zastosowaniu tylko czujki różniczkowej lub nadmiarowej wykrywanie pożaru może następować zbyt wolno, dlatego najczęściej stosowane są detektory nadmiarowo-różniczkowe, łączące cechy obu typów urządzeń.
Detektory termiczne podlegają certyfikacji w oparciu o normę PN – EN 54-5. Wyróżniono osiem klas czułości: A1, A2, B, C, D, E, F, G. Czujki sklasyfikowane jako „A1” są najbardziej czułe, zaś jako „G” najmniej. W niektórych przypadkach, ze względu na duże skoki temperatur, zastosowanie czujek nadmiarowo-różniczkowych jest niewskazane. Dlatego stosowane są detektory nadmiarowe – w kuchniach, kotłowniach, pralniach. Wprowadzono zatem dodatkową klasę oznaczoną literką „S”. I tak można spotkać czujniki sklasyfikowane np. jako A1S. Ochrony wymagają również pomieszczenia, w których panuje temperatura niższa niż pokojowa. Dlatego też stworzono kolejną podgrupę detektorów nadmiarowo-różniczkowych. Otrzymują one dodatkową literkę „R” w oznaczeniu, np. A1R. Klasyfikację dodatkowo rozszerzono o literki: „L”, oznaczającą nominalną czułość (np. A1R-L) oraz „H”, oznaczającą zwiększoną czułość (np. A1R-H).Detektory termiczne mogą wykrywać pożary typu: TF1, TF4, TF5, TF6.
Optyczne
Służą do wykrywania dymu. Czujniki oparte są o układy optyczne, reagujące na rozproszenie wiązki światła przez dym. Dzielą się na kilka typów. Szczegóły w tabeli:| Typ sensora | Sposób działania | Wykrywane pożary | Wady | Zalety |
|---|---|---|---|---|
| rozproszeniowy ze światłem podczerwonym | wyposażony jest w diodę LED, emitującą światło podczerwone; odbiornikiem jest fotokomórka umieszczona pod dużym kątem względem diody; wpadający do komory detekcyjnej dym rozprasza wiązkę światła i aktywuje alarm dźwiękowy; | TF2, TF3, TF4, TF5, TF7, TF8, TF9 |
|
|
| dwusensorowy ze światłem podczerwonym | wyposażony w dwie diody LED i dwie fotokomórki, ustawione względem siebie pod różnymi kątami; aktywację alarmu powoduje rozproszenie światła w obu sensorach | TF1 – TF5 TF7, TF8, TF9 |
|
|
| rozproszeniowy ze światłem ultrafioletowym | podobnie jak w sensorach ze światłem podczerwonym, sensor działa w oparciu o diodę LED i fotokomórkę; światło podczerwone zastąpiono jednak ultrafioletowym, które charakteryzuje się wyższą rozdzielczością optyczną | TF1 – TF5 TF7, TF8, TF9 |
|
|
Avila HM 603, czujka optycznaCzujniki optyczne mają swoje zalety, ale też wady. Sposób działania wyklucza ich zastosowanie w pomieszczeniach, np. w kuchniach, gdzie może pojawić się dym, który nie jest efektem pożaru, (przypalona patelnia). Ponadto detektory z jednym czujnikiem światła podczerwonego mają problemy z wykryciem pożaru drewna lub papieru (TF1). Znacznie lepiej radzą sobie z tym detektory z dwoma sensorami światła podczerwonego oraz modele ze światłem ultrafioletowym. Dużą zaletą czujek optycznych jest szybka wykrywalność dymu, co pozwala na skuteczną ochronę przeciwpożarową w budynkach mieszkalnych. W pierwszych fazach pożaru nie następuje szybki przyrost temperatury, czujniki termiczne mogą więc nie spełnić swojej roli. Jak wspomnieliśmy już na wstępie, to właśnie dym i zawarte w nim substancje toksyczne są najczęstszą przyczyną zgonów ofiar pożarów.
Jonizacyjne
Kidde Mains, jonizacyjnySercem czujników jonizacyjnych jest lekko radioaktywny preparat. Promieniując, powoduje on stały przepływ jonów między dwoma elektrodami. W momencie, kiedy w komorze detekcyjnej znajdzie się dym, przepływ jonów zostanie zakłócony, co z kolei aktywuje alarm.
Detektory jonizacyjne charakteryzują się bardzo wysoką czułością na gazy, będące efektem spalania. Są wstanie wykryć niemal wszystkie rodzaje pożarów, wykluczając TF6 oraz TF4, ponieważ cząsteczki dymu z tworzyw sztucznych nie są obojętne elektrycznie i mogą zakłócić działanie czujek jonizacyjnych.
Multisensorowe
Multisensorowy Bosch FAH-420Tego rodzaju detektory łączą w sobie kilka technologii. Najczęściej są to czujniki optyczno-termiczne, rzadziej optyczno-termiczno-gazowe (optyczno-termiczno-chemiczne). Nazwy mówią same za siebie. Dodajmy tylko, że czujki optyczno-termiczno-gazowe, obok sensorów optycznych i termicznych, zostały wyposażone w półprzewodnikowy sensor czadu. Są to najskuteczniejsze alarmy przeciwpożarowe – reagują na dym, wzrost temperatury oraz na obecność tlenku węgla, dwutlenku węgla, wodoru czy tlenku azotu. Można powiedzieć, że są w 100 proc. skuteczne, ponieważ wykrywają wszystkie sklasyfikowane rodzaje pożarów.
Czujniki optyczne, jonizacyjne oraz multisensorowe są certyfikowane w oparciu o normę PN – EN 54-7. Kupuj tylko modele z certyfikatem.
Rozmieszczenie czujek w domu/mieszkaniu
O korzyściach wypływających z montażu czujników nie ma sensu rozprawiać. Są oczywiste. Wystarczy stwierdzić, że życie i zdrowie stanowią wartość najwyższą, a omawiane przez nas czujniki służą właśnie ochronie zdrowia i życia. Warto zatem dowiedzieć się, w jakich punktach w mieszkaniu detektory umieścić. Według straży pożarnej, w mieszkaniach/budynkach jednopoziomowych warto umieścić przynajmniej jedną czujkę – w holu prowadzącym do sypialni. Jeśli mieszkanie jest wielopoziomowe, czujka dymu powinna znaleźć się nad schodami na każdej kondygnacji. To jest absolutne minimum.Jeżeli zależy Ci na pełnym zabezpieczeniu, pomyśl o umieszczeniu detektorów także w innych pomieszczeniach: w jadalni, salonie oraz sypialniach na wszystkich kondygnacjach.
Do montażu w korytarzach doskonale nadają się czujki optyczne lub multisensorowe. Bezpieczeństwo w sypialniach, salonie, jadalni lepiej powierzyć urządzeniom najbardziej czułym – jonizacyjnym lub optycznym ze światłem ultrafioletowym. W salonie, w którym znajduje się kominek, najlepszym rozwiązaniem będzie detektor multisensorowy z detektorem gazów będących efektem spalania, w tym także czadu.Dym ma to do siebie, że przemieszcza się po suficie. Dlatego też czujki dymu powinny znaleźć się właśnie na suficie lub na ścianie w niewielkiej odległości od sufitu. Pamiętaj, że detektorów dymu nie należy umieszczać w tzw. martwej strefie, czyli w rogach stanowiących połączenie sufitu ze ścianą.
Kuchnie, pralnie, kotłownie – to miejsca dla czujek termicznych. Łazienki z ciepłą wodą pochodzącą z gazowych ogrzewaczy z otwartą komorą spalania aż proszą się o czujki czadu. Powinno się je również montować w pomieszczeniach ogrzewanych piecami kaflowymi.Uwaga! Na początku bieżącego sezonu grzewczego pojawili się oszuści wyłudzający pieniądze od lokatorów budynków wielorodzinnych. Schemat ich działania jest prosty: pukają do drzwi i oznajmiają, że działają na polecenie spółdzielni/administracji i montują czujki dymu za jedyne 300 zł. Tymczasem wybrane przez nich urządzenia są wielokrotnie tańsze, zaś montaż na tyle prosty, że bez problemu detektory można rozmieścić samodzielnie.
Parametry
Do najbardziej istotnych parametrów czujników przeciwpożarowych należą:- zasilanie
- głośność alarmu
- temperatura pracy
- wilgotność pracy
- dozorowana powierzchnia
Zasilanie
Detektory mogą być zasilane z sieci 230 V, z baterii lub zainstalowanych fabrycznie akumulatorków. Można też spotkać czujniki zasilane z dwóch źródeł – sieci oraz baterii, przy czym bateria stanowi źródło awaryjne. Jest to rozwiązanie najlepsze, ponieważ często w trakcie pożaru następuje uszkodzenie sieci elektrycznej. Odcięta od źródła zasilania czujka byłaby bezużyteczna. W takiej sytuacji jednak „obowiązki” przejmuje bateria, dzięki czemu urządzenie nadal może pełnić swoją funkcję. Najczęściej wykorzystywane baterie w tego rodzaju czujnikach to AA 1,5 V (popularne paluszki) lub PP3 9 V (popularna bateria 9-voltowa).Głośność alarmu
Alarm czujnika przeciwpożarowego musi być na tyle głośny, aby w chwili zagrożenia zawiadomić lub nawet obudzić wszystkich domowników. Najczęściej głośność detektorów ustawiona jest na poziomie 85 dB, rzadziej 80 lub 90 dB. Jest to hałas porównywalny do odgłosów ruchu drogowego w zatłoczonej metropolii. Powinien zatem być skuteczny.Temperatura pracy
Z reguły wartość ta oscyluje w granicach 4oC – 40oC. Można też znaleźć detektory, które będą pracować nawet w temperaturze – 20oC lub +75oC.Wilgotność pracy
Większość detektorów może skutecznie pracować w zakresie wilgotności powietrza od 10% do 93%.Dozorowana powierzchnia
Przed zakupem wybranego czujnika sprawdź, jaką powierzchnię jest w stanie objąć swoim zasięgiem. Niektóre detektory wykazują się sprawnością na powierzchni 30 m2, inne nawet na powierzchni 120 m2. W przypadku ochrony przeciwpożarowej mieszkań nie ma to większego znaczenia, natomiast w przypadku pomieszczeń użytkowych, magazynów, hal produkcyjnych sprawdzenie maksymalnej dozorowanej powierzchni jest konieczne.Funkcje dodatkowe
Nowoczesne czujniki przeciwpożarowe są wyposażone w szereg bardzo przydatnych funkcji:- przycisk „test” – sprawdza poprawność działania czujnika (warto sprawdzać raz w tygodniu);
- sygnalizacja działania czujnika – podobnie jak w alarmie samochodowym poprawne funkcjonowanie urządzenia sygnalizuje mrugająca dioda;
- wyłączenie fałszywego alarmu – za pomocą przycisku można „uśpić” alarm, jeżeli poziom zadymienia będzie utrzymywał się w określonym czasie (10 min) alarm uruchomi się ponownie;
- wskaźnik rozładowania baterii – graniczne zużycie baterii zostanie zasygnalizowane diodą;
- możliwość szeregowego połączenia wielu czujników – pozwala na stworzenie sieci czujników w całym budynku lub na danej kondygnacji; uruchomienie jednej czujki spowoduje aktywację alarmu we wszystkich.
Producenci i ceny
Zabezpieczenie mieszkania detektorami przeciwpożarowymi nie jest kosztowne. Jeśli zdecydujesz się na umieszczenie czujnika tylko w korytarzu mieszkania możesz liczyć się z kosztami na poziomie od 50 zł do 100 zł. Najtańsze atestowane czujniki jonowe, termiczne, optyczne można kupić już za ok. 50 zł. Droższe modele kosztują w granicach 100 – 150 zł. Cena najlepszych detektorów multisensorowych może osiągnąć nawet grubo ponad 300 zł. Poszukując urządzeń do wykrywania zagrożeń związanych z emisją niebezpiecznych gazów i pożarów, zwróć uwagę na produkty takich marek jak:- Avila
- Bosch
- Contrinex
- Eura
- Gazex
- Jablotron
- Kidde
- Lutlo
- Monacor
- Panasonic
- Ricon
- Schabus
- Satel