Jaką herbatę kupić?
Kilka pytań, zanim kupisz
Wydawać by się mogło, że herbata to po prostu herbata, parzy się ją kilka razy dziennie. Nad czym się więc zastanawiać podczas zakupów? Tymczasem, jeśli chcesz sprawić sobie lub swoim gościom wyjątkową przyjemność oraz poznać inne rodzaje herbaty, niż (najpopularniejsza chyba) herbata czarna, warto przed udaniem się do sklepu (stacjonarnego czy internetowego) zastanowić się nad kilkoma kwestiami:
Masz ochotę spróbować innego rodzaju herbaty niż najpopularniejsza herbata czarna?
Znudziły Ci się herbaty w saszetkach, chcesz kupić herbatę liściastą, ale nie wiesz, jak ocenić jej jakość? Masz ochotę na herbatę zieloną lub czerwoną, ale obawiasz się, że ich specyficzny smak może Ci nie przypaść do gustu?
Zależy Ci na szybkości i wygodzie, więc pijesz herbatę ekspresową, ale chcesz wiedzieć, jak wybrać tę naprawdę dobrej jakości?
Rodzaje herbaty – podział ze względu na sposób przetworzenia
Zapewne nie raz obiły Ci się o uszy określenia „herbata czarna”, „herbata zielona”, czy „herbata biała”. Rzeczywiście, istnieje kilka rodzajów herbaty, jednak nie każdy początkujący smakosz herbaty zdaje sobie sprawę, że wszystkie one powstają z liści jednej rośliny – wspomnianej wyżej Camellia sinensis.
Czy wiesz, że to, jakiego rodzaju herbata powstanie, zależy od tego, w jaki sposób świeżo zerwane liście krzewu herbacianego zostaną przetworzone?
Zacznijmy więc od najbardziej popularnej herbaty – jakiej obróbce poddawane są liście, by powstała z nich herbata czarna?
Czarna herbata
Liście krzewu herbacianego, z których ma powstać czarna herbata, przechodzą cztery etapy obróbki. Pierwszy to więdnięcie, podczas którego liście są rozkładane na słońcu (lub suszone w maszynach) w celu odparowania z nich wody. Kolejny etap to zwijanie – podeschnięte liście zwijane są ręcznie. Jeśli w procesie obróbki używa się maszyn, liście są cięte i rozdrabniane na bardzo małe kawałki. Taki sposób obróbki określa się skrótem CTC (ang. crush – tear – curl, czyli, miażdżenie – rozrywanie – zwijanie). Oznaczenie to możesz spotkać na niektórych opakowaniach herbat wyprodukowanych tą metodą.
Podczas drugiego etapu procesu obróbki przerywane są ściany komórkowe w liściach, co daje początek kolejnemu etapowi przetwarzania, czyli fermentacji, podczas której liście poddawane są działaniu ciepłego powietrza. W wyniku tego zielone z początku liście stają się brązowe, by następnie w procesie suszenia zmienić barwę na czarną.
Fermentacja trwa od czterech do pięciu godzin i jest kluczowym etapem całej obróbki. To właśnie wtedy herbata uzyskuje swój ostateczny aromat, dlatego tak ważne jest, by proces ten był ściśle kontrolowany. Określenie „fermentacja” może być tu nieco mylące, ponieważ w przeciwieństwie do fermentacji zachodzącej np. przy produkcji alkoholi, w tym procesie nie biorą udziału żadne mikroorganizmy. W przypadku herbaty zachodzi prosta reakcja chemiczna – utlenianie.
Efektem takiej obróbki jest intensywny, wyrazisty smak i ciemnobrązowy kolor naparu.
Odmiany herbat czarnych to np.: Yunnan, Ceylon, Assam, Darjeeling, Lapsang Souchong, Golden Kenya.
Zielona herbata
Liście krzewu herbacianego przeznaczone na zieloną herbatę również muszą najpierw zostać poddane więdnięciu. Zaraz potem jednak są parzone parą wodną, dzięki czemu zachowują swój pierwotny zielony kolor (nie brązowieją, jak te, z których powstaje czarna herbata). Zielona herbata nie fermentuje. Po sparzeniu jest zwijana (cięta), a następnie suszona. Efektem takiej obróbki jest charakterystyczny trawiasty smak z nutą goryczki oraz zielono-żółtawy kolor naparu.
Odmiany herbat zielonych to np.:Genmaicha, Sencha, Gunpowder, Chun Mee.
Biała herbata
Herbata biała, podobnie jak zielona, nie jest poddawana procesowi fermentacji. Biała herbata uważana jest za rarytas wśród herbat, ponieważ do jej produkcji używa się tylko nierozwiniętych w pełni, najmłodszych herbacianych pączków z samego czubka krzewu. Zwane są one silver tips, ponieważ pokrywa je charakterystyczny srebrny meszek. W porównaniu z wyżej wymienionymi rodzajami herbat, biała jest przetwarzana w najmniejszym stopniu. Po zerwaniu, liście więdną, a następnie są suszone. Nie zwija się ich, by nie inicjować fermentacji – herbata biała nie jest poddawana temu procesowi.
Herbata biała pozostaje srebrnawa nawet po obróbce, odznacza się subtelnym, orzeźwiającym smakiem, pozbawionym trawiastej nuty, charakterystycznej dla herbat zielonych, a jej napar ma jasnosłomkowy odcień.
Odmiany herbat białych to np.: Pai Mu Tan, Shou Mei, Yin Zhen.
Żółta herbata
Mało kto wie, że istnieje również herbata zwana żółtą. W naszym kraju jest ona jeszcze mało popularna, chociaż można ją już dostać w sklepach internetowych. Herbata żółta wytwarzana jest z młodych pędów herbacianych i, podobnie jak czarna, należy do herbat fermentowanych, jednak proces ten jest w jej przypadku bardzo krótki. Poprzestaje się właściwie na reakcji, która zachodzi podczas zwijania liści (jak wspomnieliśmy, ten etap obróbki zapoczątkowuje proces utleniania). Herbata ta, spożywana głównie w Chinach, w swojej ojczyźnie cieszy się wielką estymą, jako niezwykle wyrafinowana i obdarzona subtelnym aromatem. Jej spożycie zarezerwowane było niegdyś dla rodziny cesarskiej.
Odmiany herbat żółtych to np.: Junshan Yinzhen, Huoshan Huangya, Huang Da Cha.
Czerwona herbata Ooolong
Nieco dłuższej fermentacji poddawana jest herbata czerwona, inaczej zwana Oolong, co po chińsku znaczy „czarny smok”. Fermentacja herbaty czerwonej zajmuje około dwadzieścia procent czasu potrzebnego do przeprowadzenia tego procesu w przypadku herbaty czarnej. Wynikiem takiej obróbki jest korzenny aromat i ciemny kolor naparu.
Odmiany herbat czerwonych Oolong to np.: Oolong Formosa, Milk Oolong.
Czerwona herbata Pu-Erh
Do herbat czerwonych zalicza się również bardzo popularną ostatnio herbatę Pu-Erh. Sposób jej produkcji odbiega jednak nieco od wyżej opisanych technologii przetwarzania zarówno herbat czarnych jaki i czerwonej Oolong. Pu-Erh, nazwana od miejscowości o tej samej nazwie, położonej w chińskiej prowincji Yunnan, gdzie powstaje, poddawana jest dodatkowo procesowi starzenia.
Fermentujące liście leżakują w specjalnych komorach, w których wystawiane są na działanie powietrza o ściśle określonej wilgotności i temperaturze. Proces ten może trwać nawet kilkadziesiąt lat. Taki sposób obróbki daje napar o bardzo ciemnym kolorze. Ma on wyraźny, ziemisty posmak. Z tego powodu Pu-Erh jest często aromatyzowana, nie wszyscy amatorzy herbaty akceptują bowiem ten specyficzny smak. Pu-Erh, jako jedyna herbata, oprócz formy liściastej, występuje też w postaci sprasowanych tabliczek lub kostek.
| Czarna herbata | Zielona herbata | Biała herbata | Pu-Erh |
|---|---|---|---|
 |
 |
 |
 |
| Czarna herbata, Dilmah | Zielona herbata Loyd Tea, Mokate | Biała herbata, Bio-Active | Herbata Pu-Erh z wiśnią i osmantusem, Posti |
Rodzaje herbaty – podział ze względu na formę liści
Jak wiadomo, herbaty różnią się od siebie nie tylko ze względu na proces powstawania, ale również z uwagi na jakość użytych liści krzewu herbacianego.
Herbaty liściaste
Nie ulega wątpliwości, że to herbaty zawierające całe liście pozwolą Ci przygotować napar o najwyższych walorach smakowych. Ponieważ w przypadku tych herbat liście pozostały w całości, lub zostały tylko nieznacznie rozdrobnione (połamane), herbaty zachowały najwięcej swoich cennych wartości, jak również aromat. Dlatego, jeśli masz ochotę poznać prawdziwy, pełny smak herbaty, wybierz się do specjalistycznego sklepu i zacznij eksperymentować, kupując na początek niewielkie ilości (np. 50-100 g) herbaty.
Herbata Dilmah Ceylon
Orange PekoeWarto wiedzieć, że herbaty, w zależności od tego, z liści jakiej jakości zostały wyprodukowane, oznaczane są według międzynarodowego wzorca. Oznaczenia takie, składające się z liter, zobaczysz na opakowaniach herbat głównie w specjalistycznych sklepach z herbatą (tych tradycyjnych, jak również internetowych) oraz w herbaciarniach i kawiarniach serwujących herbaty wysokiej jakości. Niektóre z tych oznaczeń można jednak również spotkać na herbatach sprzedawanych w supermarketach (patrz zdjęcie).
Oznaczenia herbat wyprodukowanych z całych liści (ang. leaf tea)
| Skrót | Oznaczenie skrótu | Opis |
|---|---|---|
| OP | Orange Pekoe | herbata z długich, nieco szpiczastych liści, nie zawierająca młodych pączków (tipsów) |
| P | Pekoe | herbata z liści krótszych i grubszych, tym samym mniej delikatnych niż herbata oznaczona jako OP |
| FP | Flowery Pekoe | herbata ze zwijanych w kulki liści |
| FOP | Flowery Orange Pekoe | herbata z pierwszych młodych i delikatnych liści, pędów i ostatnich pąków |
| GFOP | Golden Flowery Orange Pekoe | wysokogatunkowa herbata z młodych liści ze złocistymi pączkami (tipsami) |
| TGFOP | Tippy Golden Flowery Orange Pekoe | herbata z młodych liści zawierająca duże ilości złotych tipsów |
| FTGFOP | Finest Tippy Golden Flowery Orange Pekoe | herbata wysokiej jakości z młodych liści, z dużą zawartością złocistych pączków (tipsów) |
| SFTGFOP | Special Finest Tippy Golden Flowery Orange Pekoe | najwyższej jakości herbata z młodych liści z dużą ilością złocistych pączków (tipsów) |
| PS | Pekoe Souchong | herbata zawierająca liście jeszcze krótsze i twardsze niż Pekoe |
| S | Souchong | herbata z dużych, podłużnie zwijanych liści, których kawałki są różnej długości |
Opracowano na podstawie www.foody.pl, www.czarherbaty.pl i http://www.centre-de-cafeologie.com/pl
Oznaczenia herbat z liści łamanych (ang. broken leaf tea)
| Skrót | Oznaczenie skrótu | Opis |
|---|---|---|
| B | Broken | Litera występująca w skrótach oznaczających herbaty z liści łamanych. Jeśli po skrócie z tą literą następuje cyfra 1, oznacza to, że herbata jest najwyższej jakości |
| BOP | Broken Orange Pekoe | herbata zawierająca łamane długie i grube liście |
| GBOP | Golden Broken Orange Pekoe | herbata z łamanych długich i grubych liści |
| GFBOP | Golden Flowery Broken Orange Pekoe | herbata z łamanych długich liści oraz krótszych i nieco grubszych, dających złocisty napar |
| TGBOP | Tippy Golden Broken Orange Pekoe | herbata z łamanych długich i grubych liści z dodatkiem młodych pączków |
| TGFBOP | Tippy Golden Flowery Broken Orange Pekoe | wysokiej jakości herbata zawierająca najmłodsze pączki oraz łamane długie i grube liście |
| FTGFOP | Flowery Broken Orange Pekoe | herbata zawierająca łamane długie i grube liście oraz najmłodsze pędy herbat |
| FBOP | Special Finest Tippy Golden Flowery Orange Pekoe | najwyższej jakości herbata z młodych liści z dużą ilością złocistych pączków (tipsów) |
| BSP | Broken Pekoe Souchong | herbata zawierająca liście jeszcze krótsze i twardsze niż Pekoe |
Opracowano na podstawie www.foody.pl, www.czarherbaty.pl i http://www.centre-de-cafeologie.com/pl
Wszystkie rodzaje herbat występują w formie liściastej i łamanej. Na sklepowej półce znajdziesz więc zarówno herbaty czarne, zielone, białe, jak i Oolong i Pu-Erh zawierające całe lub połamane liście.
Ceny herbat na wagę są różne, zależą od rodzaju herbaty (czarna, zielona, biała itd.) oraz od typu samej herbaty. Przykładowo, 50 g czarnej herbaty na wagę będzie Cię kosztowało od ok. 6 do 20 złotych. 50 g naturalnej zielonej herbaty liściastej to średnio wydatek rzędu od 6 do 15 złotych. Można jednak spotkać rzadkie szlachetne zielone herbaty, których ceny są znacznie wyższe, np. chińska Phoenix Eyes (ok. 25 zł na 50 g), czy japońska Matcha (ok. 70 zł za 50 g). Z kolei za 50 g białej herbaty zapłacisz od ok. 10 do 50 złotych.
Herbaty ekspresowe
Oprócz herbat liściastych i sporządzonych z liści łamanych są też produkty zawierające tak zwany miał herbaciany (fannings) oraz pył herbaciany (dust). Są to najmniej wartościowe postaci herbacianych liści. Są one wykorzystywane do produkcji herbat ekspresowych w torebkach.
Herbaty w torebkach przez smakoszy uznawane są za produkt niskiej jakości, a napar z nich otrzymywany za mało smaczny i nie mogący się równać z naparem sporządzonym z herbat liściastych. W rzeczywistości jednak herbaty w saszetkach również różnią się między sobą jakością. Niewątpliwie z papierowej saszetki zawierającej drobniutki pył herbaciany nie uda się zaparzyć smacznej herbaty. Jej smak popsuje m.in. właśnie papier, z którego zrobiona jest torebka. Również pył herbaciany w procesie produkcji nie zachowuje zbyt wielu wartości smakowych i traci aromat.
Lipton Gold Tea – czarna herbata
w torebkach w kształcie piramidySą jednak na rynku dostępne herbaty ekspresowe wyprodukowane z surowca wyższej jakości, nie tak rozdrobnionego. Do ich produkcji wykorzystano raczej miał (fannings), niż pył (dust). Ponadto, w sprzedaży są herbaty w saszetkach wykonanych nie z papieru, a z fizeliny lub delikatnej syntetycznej siateczki, po to, by przy zaparzaniu nie psuć smaku herbaty.
Dodatkowo, niektórzy producenci zadbali o to, by herbata zamknięta w torebkach miała dość miejsca, by zalana wodą mogła w pełni rozwinąć swój bukiet. Dlatego oferują herbaty w torebkach, które nie są płaskie, jak te tradycyjne, lecz mają kształt np. ostrosłupa.
W saszetki pakowane są przede wszystkim herbaty czarne, np.:
 |
 |
 |
.jpg) |
 |
| Lipton Yellow Label | Twinings English Breakfast | Teekanne Assam | Mokate Loyd Tea Ceylon | Tetley Original |
Popularne są też zielone herbaty ekspresowe, np.:
.jpg) |
 |
 |
 |
| Dilmah Green Tea Sencha | Bio-Active Gunpowder | Vitax Herbata Zielona | Mokate Loyd Tea Herbata Ekspresowa Zielona |
Pu-Erh również występuje w tej postaci, np.:
 |
 |
 |
| Bio-Active Pu-Erh Cytrynowy | Posti Pu-Erh z wiśnią i osmantusem | Vitax Pu-Erh cytrynowa |
Pojawiły się już nawet saszetki z wyrafinowaną herbatą białą, np.:
 |
 |
 |
| Lipton White Tea | Twinings Pure White Tea | Tetley White Tea |
Herbata zielona Siddhartha
z trawą cytrynową,
certyfikat Fairtrade
Niektórzy znawcy herbat szczególnie polecają te z certyfikatem Fairtrade – jako pochodzące ze zrównoważonych upraw i niepozyskiwane w ramach pracy niewolniczej.
Certyfikat Fairtrade mogą mieć herbaty każdego rodzaju (najczęściej spotyka się czarne, zielone, białe; zarówno liściaste jak i ekspresowe). Są one dostępne w sklepach stacjonarnych i internetowych, zazwyczaj są też droższe niż herbaty niecertyfikowane.
Herbaty aromatyzowane i z dodatkami
Zarówno do herbat liściastych, jak i ekspresowych dodawane są substancje aromatyzujące po to, by uatrakcyjnić ich smak oraz urozmaicić ofertę. Aromatyzowane są zarówno herbaty czarne, jak i zielone, białe oraz Pu-Erh.
Najbardziej chyba znaną herbatą aromatyzowaną jest czarna herbata Earl Grey, zawierająca olejek bergamotowy.
Herbaty liściaste, zarówno czarne, jak i zielone oraz białe, sprzedawane na wagę, ale też te pakowane w pudełka, mogą również zawierać naturalne dodatki, takie jak:
- płatki kwiatów (np. bławatka, nagietka, róży, jaśminu, pomarańczy)
- kawałki owoców (wiśnie, truskawki, maliny, papaja)
- kawałki czekolady, migdałów, rodzynki
- skórki z pomarańczy i cytryny
Zielone herbaty często wzbogacane są różą, jaśminem, cytryną, opuncją figową oraz owocami: truskawkami, malinami, papają, mango, ananasem.
Herbaty Pu-Erh najczęściej aromatyzowane są na wzór Earl Grey (czyli olejkiem bergamotowym) oraz cytryną. Na sklepowych półkach znajdziesz też Pu-Erh grejpfrutowy oraz z owocem pigwy. Jeśli więc na przykład nie do końca odpowiada Ci trawiasty smak naturalnej herbaty zielonej lub ziemista nuta Pu-Erh, wypróbuj którąś z herbat aromatyzowanych lub z dodatkami. Skorzystasz z dobroczynnych właściwości naparów, a jednocześnie będziesz mieć okazję do poeksperymentowania z różnymi wariantami smakowymi.
| Herbata aromatyzowana | Herbata z dodatkiem owoców |
|---|---|
 |
 |
| Herbata liściasta łamana Earl Grey Posti |
Zielona herbata liściasta z owocem maliny Bio-Active |
Podsumowanie
Teraz, kiedy już wiesz, jak wiele różnych herbacianych opcji masz do wyboru, przypomnijmy pytania postawione na początku tego artykułu:
Masz ochotę spróbować innego rodzaju herbaty niż najpopularniejsza herbata czarna?
Wszystkie herbaty wytwarzane są z jednej rośliny zwanej Camellia sinensis. Od tego, jakiej obróbce zostaną poddane jej liście, zależy, jaka herbata powstanie jako produkt końcowy. Oprócz czarnej hebarty, która podczas przetworzenia poddawana jest pełnej fermentacji, masz do wyboru herbatę zieloną i białą, które nie są fermentowane, przez co napar z nich zrobiony ma zupełnie inny smak i kolor, niż ten przyrządzony z herbaty czarnej. Ponadto, możesz spróbować herbat czerwonych, Oolong lub Pu-Erh, tak zwanych pół-fermentowanych. Ta ostatnia ma specyficzny, "ziemisty" smak, ale wspomaga przemianę materii.
Znudziły Ci się herbaty w saszetkach, chcesz kupić herbatę liściastą, ale nie wiesz, jak ocenić jej jakość?
Kupując herbatę liściastą, zwłaszcza w specjalistycznym sklepie, możesz spotkać się z oznaczeniami w formie skrótów. Zapoznaj się z nimi, aby być w stanie rozpoznać, np. którą herbatę zrobiono z najmłodszych herbacianych pączków (herbata najwyższej jakości), a którą z kolei wyprodukowano z całych lub połamanych liści.
Masz ochotę na herbatę zieloną lub czerwoną, ale obawiasz się, że ich specyficzny smak może Ci nie przypaść do gustu?
Wiele herbat wzbogacanych jest w aromaty (np. herbata czarna Earl Grey z olejkiem bergamotowym) oraz w dodatki takie jak kawałki owoców, np. malin, truskawek, jabłka, gruszki i innych), płatki kwiatów, np. róży lub jaśminy, a nawet kawałki czekolady lub rodzynek. Jeśli więc obawiasz się, że trawiasty smak zielonej herbaty lub ziemisty – czerwonej herbaty Pu-Erh zniechęci Cię do eksperymentów, na początek spróbuj któregoś z wariantów "smakowych".
Zależy Ci na szybkości i wygodzie, więc pijesz herbatę ekspresową, ale chcesz wiedzieć, jak wybrać tę naprawdę dobrej jakości?
Jeśli nie masz ochoty bawić się w zaparzanie herbaty liściastej w specjalnym zaparzaczu lub odcedzanie z kubka liści i wolisz pozostać przy herbacie w saszetkach, wybierz tę która zapewni Ci najwyższą jakość naparu. Na rynku dostępne są herbaty zapakowane w przestrzenne torebki, np. w kształcie piramidki oraz takie, których saszetki nie zostały zrobione z papieru, lecz z cienkiej siateczki lub fizeliny po to, aby smak papieru nie przenikał do naparu.
Życzymy Ci wielu miłych chwil spędzonych z kubkiem dobrej, gorącej herbaty!